پایان نامه بررسی و تدوین سبك معماری فناوری اطلاعات سازمانی

پایان نامه بررسی و تدوین سبك معماری فناوری اطلاعات سازمانی  

در صورتیكه سیستم دارای هیچکدام از شرایط بالا نباشد، نیازی به معماری وجود ندارد. بنابراین، نمی توان ادعا نمود كه همه سیستم ها نیاز به معماری دارند اما در صورتیكه سیستم، دارای حتی یكی  از شرایط ذكر شده باشد، عدم استفاده از معماری مشكلاتی را ایجاد خواهد نمود.  

معماری را می توان د ید مشترك همه ذینفعان و توسع هدهندگان در توسعه و تولیـد سیـستم  دانـست و از ایـن افـراد، خصوصیات سازمان توسعه دهندة معماری، محیط فنی و تجربه معمار و برخی خصوصیات دیگر تاثیر میپذیرد و البتـه بر آنها تاثیر نیز میگذارد [Bass^03]. معماری ، نه تنها به  عنوان یك چارچوب مدون برای تولید و توسعه سیستم، بلکه به عنوان وسیلهای ارتباطی بین ذینفعان سیستم و نشان دهندة اولین تصمیمات سطح بالای طراحی است و به همـین دلیـلحائز اهمیت است [Bass^03].  

در حال حاضر، معماری نرم افزار جزئی لاینفك از فرآیند تولید و توسعه نر مافزار شده است. اغلب روش های تولیـد و توسعه نرم افزار جدید بر پایه معماری^٤ (معماری-محور) هستند. از جمله این روش ها می توان بـه متـدولوژی سـنگینوزنی^٥ نظیر ^RUP و متدولوژیهای سبك وزنی نظیر ^Crystal ،^Scrum ،^XP و غیره اشاره نمود که تـدوین  معمـاری را در دستور کار خود دارند. با توجه به استفاده از معماری در تولید و توسعه نرم افزار، نقش معماری در سـازمان واضـحتر از قبل دیده خواهد شد. در سازمان نسبت به نرم افزار سه جنبة جدید نمایان می شود: نـوع موجودیـت سـازمان، تكـراری، تدریجی و چرخشی بودن فرآیندهای سازمان و سرعت تغییرات سازمان كه به بررسی هر یك خواهیم پرداخت.   

اگر مفهوم معماری نرم افزار مشابه با مفهوم معماری ساختمان در نظر گرفته شود، در این صورت م یتـوان  معمـاری سازمانی را مشابه معماری یك شهر دانست. بدین دلیل كه سازمان ها عـلاوه بـر فرآینـد  از اطلاعـات، افـراد، مكـان هـا ، سیستمهای گوناگون و فناوریهای تولید مختلف  تشكیل شده اند. وقتی در مورد سـاخت یـك سـاختمان برنام ـهریـزی

¹  Oxford Advanced Learner's Dictionary, 2002.

²  در واقع، این مطلب بیشتر در مورد كالاها مشاهده م یشود بدین معنی كه شركتی كه اولین بار محصولی را به منطقه ای وارد مـی نمایـد، نـام آن شـركت

(^Brand) به عنوان نام محصول مورد استفاده قرار می گیرد.  

³  Custom Build

⁴  Architecture-centric Software Development

⁵  Heavy Documents

می شود، تمام عناصر تشكی لدهندة غیر فعال هستند و با نظر معمار تنظیم و سازماندهی می شوند. اما سـازمان از عناصـر زنده و فعال كه عملكرد آنها كاملاﹰ بر روند معماری تاثیر می گذارد، تـشكیل شـده اسـت. عملكـرد هـر یـك از عوامـلسازمانی گاهی اوقات خارج از انتظار معمار است و از خارج از سازمان متاثر می شوند. به  عنوان مثـال ، وقتـی محـصول جدیدی وارد بازار می شود سازمان نمی تواند بدون تاثیر باقی بماند و خواسته یا ناخواسته سازمان بایـد تغییراتـی بـرای حفظ بازار اجرا نماید. می توان این گونه عنوان نمود كه سازمان سیستمی از یك سیستم بزرگتر است و متاثر از بیـرون و درون خود است. در ساختمان همواره سیستم در حالت صفر قرار دارد و ساختمان از ابتدا طراحی و پیاد هسازی می شود. اما معمار سازمان به سیستمی می پردازد كه در حالت صفر قرار ندارد و دارای حالتی نامشخص است كه البته قرار اسـت با معماری به حالتی تعریف شده برسد. بنابراین موجودیت سازمان با موجودیت دیگر سیستم ها متفاوت است.   

فهرست مطالب

فهرست اشکال.........................................................................................................................................................................^x 

فهرست جداول .......................................................................................................................................................................^xi 

چكیده....................................................................................................................................................................................^xii 

فصل اول: معرفی موضوع.......................................................................................................................................................۱ 

۱-۱- مقدمه.......................................................................................................................................................................۲ 

۱-۲- تعریف مسئله ...........................................................................................................................................................۳ 

۱-۳- اهداف تحقیق...........................................................................................................................................................۵ 

۱-۴- ساختار تحقیق..........................................................................................................................................................۶ 

فصل دوم: زمینه تحقیق ...........................................................................................................................................................۷ 

۲-۱- معماری سازمانی.......................................................................................................................................................۸ 

۲-۱-۱- معماری سازمانی و لزوم آن..................................................................................................................................۹ 

۲-۱-۲- تعریف معماری سازمانی.....................................................................................................................................۱۱ 

۲-۱-۳- پیشینه معماری سازمانی......................................................................................................................................۱۴ 

۲-۱-۴- لایه های معماری سازمانی...................................................................................................................................۱۵ 

۲-۱-۴-۱- لایه حرفه ......................................................................................................................................................۱۶ 

۲-۱-۴-۲- لایه اطلاعات.................................................................................................................................................۱۶ 

۲-۱-۴-۳- لایه كاربرد.....................................................................................................................................................۱۷ 

۲- ۱-۴-۴- لایه داده .......................................................................................................................................................۱۷ 

۲-۱-۴-۵- لایه فناوری....................................................................................................................................................۱۷ 

۲-۱-۵- محصولات معماری سازمانی...............................................................................................................................۱۷ 

۲-۱-۶- تفاوت محصولات معماری سازمانی با روشهای دیگر..........................................................................................۱۸ 

۲-۱-۷- فرآیند معماری سازمانی......................................................................................................................................۱۹ 

۲-۱-۷-۱- جلب نظر و حمایت مدیریت عالی سازمان.....................................................................................................۲۰ 

۲-۱-۷-۲- سازماندهی مدیریتی و كنترلی.........................................................................................................................۲۱ 

۲-۱-۷-۳- تعیین فرآیند و رویكرد معماری......................................................................................................................۲۱ 

۲-۱-۷-۴- تدوین معماری سازمانی.................................................................................................................................۲۲ 

۲-۱-۷-۵- ایجاد طرح انتقالی و اجرائی ...........................................................................................................................۲۲ 

۲-۱-۸- جایگاه معماری سازمانی.....................................................................................................................................۲۲ 

۲-۱-۹- كاربرد معماری سازمانی......................................................................................................................................۲۵ 

۲-۱-۱۰- نتایج معماری سازمانی......................................................................................................................................۲۶ 

۲-۲- چارچوب های معماری سازمانی ..............................................................................................................................۲۷ 

۲-۲-۱- تعریف چارچوب معماری..................................................................................................................................۲۷ 

۲-۲-۲- جایگاه چارچوب معماری در تدوین معماری سازمانی ........................................................................................۲۸ 

۲-۲-۳- معرفی چند چارچوب معماری............................................................................................................................۲۹ 

  ۳۰......................................................................................................................................^Zachman چارچوب -۱-۳-۲-۲

۲-۲-۳-۲- چارچوب ^FEAF...........................................................................................................................................۳۵ 

۲-۲-۳-۳- چارچوب ^C4ISR..........................................................................................................................................۳۷ 

۲-۲-۴- تنظیم چارچوب های معماری..............................................................................................................................۴۰ 

۲-۳- ماهیت سازمان........................................................................................................................................................۴۳ 

۲-۳-۱- ابعاد سازمانی......................................................................................................................................................۴۴ 

۲-۳-۱-۱- ابعاد محتوایی.................................................................................................................................................۴۴ 

۲-۳-۱-۱-۲- محیط........................................................................................................................................................۴۶ 

۲-۳-۱-۱-۳- فناوری سازمان..........................................................................................................................................۴۷ 

۲-۳-۱-۱-۴- اندازه .........................................................................................................................................................۴۹ 

۲-۳-۱-۱-۵- فرهنگ......................................................................................................................................................۵۱ 

۲-۳-۱-۲- ابعاد ساختاری ...............................................................................................................................................۵۳ 

۲-۳-۱-۲-۱- رسمی بودن...............................................................................................................................................۵۳ 

۲-۳-۱-۲-۲- تخصصی بودن ..........................................................................................................................................۵۳ 

۲-۳-۱-۲-۳- داشتن استاندارد .........................................................................................................................................۵۴ 

۲-۳-۱-۲-۴- سلسله مراتب اختیارات .............................................................................................................................۵۴ 

۲-۳-۱-۲-۵- پیچیدگی...................................................................................................................................................۵۴ 

۲-۳-۱-۲-۶- متمركز بودن..............................................................................................................................................۵۴ 

۲-۳-۱-۲-۷- حرفه ای بودن ............................................................................................................................................۵۵ 

۲-۳-۱-۲-۸- نسبت های پرسنلی.....................................................................................................................................۵۵ 

۲-۴- خلاصه فصل..........................................................................................................................................................۵۵ 

فصل سوم: بررسی فرآیند معماری سازمانی..........................................................................................................................۵۶ 

۳-۱- فرآیند برنامه ریزی معماری سازمانی.........................................................................................................................۵۷ 

۳-۱-۱- تعریف فرآیند و رویکرد معماری........................................................................................................................۵۷ 

۳-۱-۲- تدوین معماری سازمانی .....................................................................................................................................۶۳ 

۳-۱-۳- ایجاد طرح انتقالی...............................................................................................................................................۶۶ 

۳-۱-۴- مشکلات فرآیند برنامه ریزی معماری سازمانی.....................................................................................................۶۷ 

۳-۱-۵- راه حل های ارائه شده ..........................................................................................................................................۶۹ 

۳-۲- تاثیر ماهیت سازمان بر برنامه ریزی معماری سازمانی................................................................................................۷۰ 

۳-۲-۱- اهمیت تاثیر ماهیت سازمان بر فرآیند معماری.....................................................................................................۷۰ 

۳-۲-۲- استفاده از ابعاد سازمانی برای تنظیم چارچوب.....................................................................................................۷۱ 

۳-۲-۳- نگاشت ابعاد سازمانی به چارچوب معماری سازمانی...........................................................................................۷۵ 

۳-۳- مشکلات استفاده از ابعاد سازمانی در چارچوب معماری..........................................................................................۷۸ 

۳-۵- خلاصه فصل..........................................................................................................................................................۷۸ 

فصل چهارم: سبك  معماری سازمانی....................................................................................................................................۸۰ 

۴-۱- سبك های معماری ..................................................................................................................................................۸۱ 

۴-۱-۱- نقش سبك در تدوین معماری ............................................................................................................................۸۱ 

۴-۱-۲- تعریف سبك معماری.........................................................................................................................................۸۲ 

۴-۱-۳- الگوی معماری...................................................................................................................................................۸۴ 

۴-۱-۴- شباهت ها و تفاوت های سبك و الگوی معماری ..................................................................................................۸۸ 

۴-۱-۵- معرفی چند سبك معماری..................................................................................................................................۹۰ 

  ۹۱................................................................................................................................... ^{Pipe and Filter} سبك -۱-۵-۱-۴

  ۹۲......................................................................................................................................^{Shared Data}  سبك -۲-۵-۱-۴

  ۹۳..................................................................................................................................... ^{Client-Server} سبك -۳-۵-۱-۴

  ۹۵.............................................................................................................................................^Layered  سبك -۴-۵-۱-۴

۴-۱-۵-۵- دیگر سبك های معماری.................................................................................................................................۹۶ 

۴-۲- تعاملات سبک و فرآیند معماری سازمانی................................................................................................................۹۸ 

۴-۲-۱- نقش سبک در معماری سازمانی..........................................................................................................................۹۸ 

۴-۲-۲- تبیین جایگاه سبک در فرآیند معماری سازمانی....................................................................................................۹۹ 

۴-۲-۳- تاثیر سبک بر فرآیند معماری سازمانی...............................................................................................................۱۰۱ 

۴-۲-۴- تفاوت نقش سبک و مدل مرجع .......................................................................................................................۱۰۳ 

۴-۲-۵- مدل تعاملات سبک معماری و فرآیند معماری ..................................................................................................۱۰۴ 

فصل پنجم: مطالعه موردی..................................................................................................................................................۱۰۸ 

۵-۱- مقدمه...................................................................................................................................................................۱۰۹ 

۵-۲- مطالعات موردی و دلایل انتخاب آنها....................................................................................................................۱۰۹ 

۵-۳- مطالعه چگونگی تعیین سبک معماری سازمانی......................................................................................................۱۱۱ 

۵-۴- ارزیابی مطالعات...................................................................................................................................................۱۱۷ 

فصل ششم: نتایج و پیشنهادات ...........................................................................................................................................۱۱۹ 

۶-۱- خلاصه تحقیق......................................................................................................................................................۱۲۰ 

۶-۲- محدودیت های تحقیق...........................................................................................................................................۱۲۲ 

۶-۳- نتایج تحقیق..........................................................................................................................................................۱۲۳ 

۶-۴- پیشنهادات تحقیق .................................................................................................................................................۱۲۴ 

منابع و مآخذ ...........................................................................................................................................................۱۲۶